मानवंदना...!!!
माणसे अशी जन्मली ती पोलादी,
डोळ्यात ज्यांच्या, जळत्या मशाली...
घावांचा त्यांच्या, सर्वांगी तप्त शृंगार,
अन रोमरोमात, जेव्हा पेटला अंगार...
मी रक्त पहिले तेव्हा.......सरता सरता पसरलेले...!
अशा हाकल्या, त्यांनी वादळात नौका,
चुकवीत किनाऱ्याच्या, काळजाचा ठोका...
तांडव, तुफान, विजा, घेऊन माथ्याशी,
ते भिडले जेव्हा, पिसाळल्या लाटांशी...
मी समुद्र पहिले तेव्हा.......वळता वळता ढवळलॆलॆ...!
खेळ त्यांचा असा दमदार,
क्षणी प्रत्येक, चढता झुंझार......
झुकल्या तमाम माना, होवुनी धुंद,
पराभवातही लढले, जेव्हा अशी झुंज...
मी मैदान पहिले तेव्हा.......हरता हरता बहरलेले...!
भोगली त्यांनी, मृत्यूची अशी नशा,
हालविली धरा,हादरल्या दाही दिशा...
ते जगले, मरणाचा असा दिव्य सोहळा,
सरणावरही शहारल्या, जेव्हा पेटत्या ज्वाळा...
मी आकाश पहिले तेव्हा.......जळता जळता उजळलेले...!
s.gouri
========================================
छान, सुंदर वगैरे प्रतिक्रिया या कवितेला येणं हा कवितेचा अपमान वाटावा. एकतर वाचणाराने निशब्द व्हावे नि प्रतिसाद सुचुच नये; किंवा या कवितेवर निदान सविस्तर निबंध लिहावा ईतका प्रशस्त प्रतिसाद असावा. सुंदर वगैरे सारख्या प्रतिक्रिया (माफ करा) पण फारच खुजा वाटतात.
कुणीतरी हिमालयाच्या उत्तुंग गिरीशिखराकडे पाहुन नुसते 'सुंदर' अशी शिळी प्रतिक्रिया दिली, किंवा लताच्या मुग्ध-स्निग्ध गळ्यातल्या सुरावटीला केवळ 'छान' असे म्हटले तर एखादा रसिक वैतागणार नाही का? माझी अशीच काहीशी स्थिती आहे.
आत्ताच भुषणच्या (मार्गस्थ उषेचा) २ अप्रतिम कविता वाचल्या. आणि या समुहावरील आत्यंतिक आणि फक्त दर्जेदारच लिहीणा-या या 'भावी शांताबाईं'ची कविता उघडली आणि जणु मखमली कागदावर सोनेरी रेखांनी कुणी अमृतमयी शब्दांची पाखर करून एखादा अत्युत्कृष्ट काव्यनमुना रेखाटलेला असावा, किंवा लिओनार्दोनं पुन्हा कबरीतुन बाहेर पडुन मोनालीसासाठी वापरलेल्या कुंचल्यानं एखादं जीवंत चित्र रेखाटावं.....तद्वत ही कविता वाटली.
वर लिहीलं ते फक्त प्रतिक्रियांविषयी...
आता थोडेसे कवितेविषयी:
"गर्जा जयजयकार" किंवा "उषःकाल होता होता"च्या दर्जाची ही अत्युत्तुंग कविता आहे. हो आहे, असा निर्णय देताना मला यत्किंचितही अडखळल्यासारखं वाटत नाही.
पहिल्या दोन ओळीत यमकाच्या अभावाने उत्कृष्ट शब्द आणि प्रभावी आशय असूनही तितकासा प्रभाव पडत नाही. पण कविता पुढे वाचाची एवढे निश्चित वाटून जाते.
आणि त्यापुढच्या ओळीत जो घावांचा श्रृंगार रेखाटला आहे तो काळजाचा ठाव घेतो. मृत्युसंगे ज्यांनी समागम केला त्यांचे घाव हा त्यांचा श्रृंगारच झाला नाही का!
आणि अशा घावांची आभूषणं भूषणानं अंगावर वागवीत या बलिदानवेड्यांच्या अंगाअंगार; अर्थात रोमारोमात, लढण्याचा; झुंजण्याचा जो अंगार पेटविलेला आहे तो खरोखरच अद्भुत आहे.
"चुकवीत किना-याच्या काळजाचा ठोका"
- अहाहा! तो सागर तर हेलावला असेलच...पण किना-याचेही काळिज हलले असेल; त्याचाही काळजाचा ठोका चुकला असेल.
तांडव, तुफान, विजा, घेऊन माथ्याशी,
ते भिडले जेव्हा, पिसाळल्या लाटांशी...
- यातील रौद्र केवळ अकल्पनीय आहे. त्या प्रतिमातुन जी सृष्टी निर्माण होते, ती अंगावर काटा आणणारी निश्चित आहे. दोन मिनिटे डोळे मिटून या ओळी पुनःपुन्हा म्हटल्या तर डोळ्यासमोर तो भयंकर वादळी रणसंग्राम उभा राहतो, आणि शरीर केवळ थरथरते.
पराभवातही लढले, जेव्हा अशी झुंज...
मी मैदान पहिले तेव्हा.......हरता हरता बहरलेले...!
- तीस-या कडव्यात या ओळी हरता हरता जिंकून जातात. पहिल्या दोन ओळी या जर एकेरी-दुहेरी धावा असतील; तर या ओळी एकदम दोन षटकार (कारण अजुन अधिक धावा क्रिकेटमध्ये नसतात) आहेत.
षटकार; छे! हे तर फटकारे आहेत. ज्यांनी जय-पराजयाची तमा न करता, परिणामांची भिती-क्षिती न बाळगता केवळ लढण्यासाठी म्हणुनच लढण्याचा हा संग्राम मांडला त्यांचे हे वर्णन. हरता-हरता त्यांनी बलिदानाची विजयपताका लावली. शत्रुही ज्या शौर्याने केवळ दिग्मूढ व्हावा, रणचंडी स्तंभित व्हावी, मृत्युही आवाक व्हावा असा तो पराक्रम या शब्दात साकारलाय.
शेवटच्या ओळी म्हणजे एखाद्या पिसाटलेल्या कविने फेकलेले शब्द-काव्यरत्न आहे. या कडव्याने कविता संपते त्यामुळे कविता एका वेगळ्याच उंचीवर जाते.
'मृत्युची नशा' या शब्दप्रयोगात त्या बेलगाम प्रवृत्ती प्रकर्षाने दिसून येते. मृत्युचे भय त्या वीरांना नव्हते याहुनही पुढे जाऊन त्यांना मृत्युची नशाच होती हे अधिक गहिरे आणि प्रभावी वाटते. 'सरफरोशी कि तमन्ना अब हमारे दिल में है'. ते युद्ध स्वतःसाठी नव्हतं, कुणाच्या स्वातंत्र्यासाठी नव्हतं, कुणाच्या हक्कांसाठी नव्हतं, कुणाला अन्यायातुन मुक्त करण्यासाठी नव्हतं; पापावरती पुण्यानं विजय मिळवण्यासाठी नव्हतं; विस्थापितांचं प्रस्थापितांविरूद्ध नव्हतं; तो लढा 'haves' आणि 'not haves' मधला नव्हता; त्या लढ्यातुन कुठलाही 'ism' किंवा कुठलीही 'निती' उभी करायची नव्हती किंवा कुठल्याही तत्वासाठी ते नव्हतं, धरतीचा भार कमी करण्यासाठी नव्हतं कि आदर्श जीवनपद्धती किंवा संस्कृतीरक्षणासाठी किंवा पुनर्स्थापनेसाठी नव्हतं.......
ते कदाचित युद्धच नव्हतं, लढाचं नव्हता.
एका क्षणानंतर या सर्व जाणीवा पुसून जाऊन मृत्युशी समागम करण्यासाठी केलेली ती मृत्युची नशा होती. त्यात मृत्युविषयी कटुता नव्हती; राग, द्वेष, मत्सर किंवा स्पर्धाही नव्हती. त्यांना चढलेला होता बलिदानाचा कैफ; सर्वस्व असे काही राहिले नव्हते, परंतु लौकिकार्थाने जे सर्वस्व होते त्या सर्वस्वावर पाणि सोडुन, मृत्युचे पाणिग्रहण करण्यासाठी निघाले होते ते अनाम वीर. 'मृत्युची नशा' यात असं फार मोठंसं काही लिहुन टाकलंय.
आणि त्याचमुळे त्यामुळे त्यांच्यासाठी मरण हाच दिव्य सोहळा झाला. पण हा सोहळाही ते जगले. मरताना, मरण्याचाच सोहळा जगणे ही केवढी अद्भुत, पण तरिही या अशा अनाम वीरांविषयीची केवढी वास्तवदर्शी, कल्पना आहे. म्हणजे कवि जी कल्पना करतेय ते खरेतर वास्तव आहे. असे वास्तव कि जे आपण केवळ कल्पनेतच विचार करू शकतो. पण असे केवळ कल्पनीय असे वास्तव जे जगले त्यांच्या मृत्युसोहळ्याच्या जगण्याविषयीची ही ओळ या संपुर्ण काव्याला केवळ झळाळीच देत नाही तर अतिशय उंचीवर घेऊन जाते. मोजक्या शब्दांमध्ये त्या झुंजीचा संपुर्ण ईतिहास जो आणला आहे तो केवळ अद्वितीय आहे.
"सरणावरही शहारल्या, जेव्हा पेटत्या ज्वाळा..."
या ओळी वारंवार शरीरावर शहारा निर्माण करतात. 'सागरा प्राण तळमळला' हे गीत वाचुन जर हेलावला नाही तर तो माणुस कसला. तद्वतच, या ओळींनी जर शरीरावर रोमांचांची फुलं फुलली नाहीत तर खरोखरच त्याच्या मनुष्यत्वाविषयी किंवा मनुष्यत्वाची जीवंतपणाविषयी शंका घ्यावी लागेल.
त्या थरथरणा-या ज्वाळाही शहारल्या असतील, नक्किच असतील. केवढे अद्भुत सामर्थ्य निर्माण केले या ओळींनी या काव्यात. क्षणभर शेषशय्येवर योगसमाधित असणा-या जगत्पालकाच्याही डोळ्यात काकणभर का होईना अश्रु तरळुन गेले असतील. त्या निर्जीव ज्वाळा, ज्या आजवर निर्विकार निर्दयतेने ज्या शरीरावर आप्तांनी निस्सिम प्रेम केले त्या शरीराच्या ओंडक्याला जाळुन टाकत असतील. परंतु या विभुतींच्या शरीराला जाळताना त्या ज्वाळाही हेलावल्या नसतील तर नवलच.
"मी आकाश पहिले तेव्हा.......जळता जळता उजळलेले...!"
ही सांगता बरेच काही सांगुन जाते. बलिदानाची परमोच्च पातळी ही कदाचित आध्यात्मिक स्थितप्रज्ञतेकडे जात असावी. त्या वीरांच्या शरीरांना जाळणा-या अग्निशिखांनी जळुन जळुन जाताना ते आकाश आत्म्याच्या तेजोवलयांनी उजळुन गेले असेल काय? कि त्या हुतात्म्यांच्या गगनोगमनाने त्या आकाशात त्यांची तेजस्वी आभा पसरली असेल! कि अग्निच्या ज्वाळातुन त्यांच्या तेजःपुंज आत्मतेजाचे कण संपुर्ण व्योमाला व्यापुन प्रकाशांकित करून टाकत असतील! कि त्यांच्या बलिदानाने ते आकाश दिपून गेले असेल!
असे अनेकविध अर्थ आणि आशय यातुन बाहेर पडतील. पण तरीही या अर्थ न लावता मनामध्ये भरून ठेवायच्या मनाला भारून टाकणा-या ओळी आहेत.
रचनेच्या दृष्टीने पाहिले तरी देखिल ही रचना एकदम वेगळी आणि unconventional दिसते. त्यातील शेवटच्या ओळी या संपुर्ण कडव्याचा परिणाम सांगणा-या आहेत. त्या चार ओळी जरी स्वतंत्रपणे वाचल्या तरी त्यातुन एक काव्य निर्माण होतं आणि या संपुर्ण काव्याचा आशय सांगितला जातो. हेच ते वेगळेपण.
खुप लिहीले आणि या काव्यापुढे शब्दप्रभा आणि शब्दसामर्थ्यही तोकडे पडते आहे, म्हणुन थांबतो. परंतु या काव्याने दिलेला अनुभव अशा अनेक काव्यांना जन्म घालेल अशी खात्री वाटते.
- सारंग भणगे.
डोळ्यात ज्यांच्या, जळत्या मशाली...
घावांचा त्यांच्या, सर्वांगी तप्त शृंगार,
अन रोमरोमात, जेव्हा पेटला अंगार...
मी रक्त पहिले तेव्हा.......सरता सरता पसरलेले...!
अशा हाकल्या, त्यांनी वादळात नौका,
चुकवीत किनाऱ्याच्या, काळजाचा ठोका...
तांडव, तुफान, विजा, घेऊन माथ्याशी,
ते भिडले जेव्हा, पिसाळल्या लाटांशी...
मी समुद्र पहिले तेव्हा.......वळता वळता ढवळलॆलॆ...!
खेळ त्यांचा असा दमदार,
क्षणी प्रत्येक, चढता झुंझार......
झुकल्या तमाम माना, होवुनी धुंद,
पराभवातही लढले, जेव्हा अशी झुंज...
मी मैदान पहिले तेव्हा.......हरता हरता बहरलेले...!
भोगली त्यांनी, मृत्यूची अशी नशा,
हालविली धरा,हादरल्या दाही दिशा...
ते जगले, मरणाचा असा दिव्य सोहळा,
सरणावरही शहारल्या, जेव्हा पेटत्या ज्वाळा...
मी आकाश पहिले तेव्हा.......जळता जळता उजळलेले...!
s.gouri
========================================
छान, सुंदर वगैरे प्रतिक्रिया या कवितेला येणं हा कवितेचा अपमान वाटावा. एकतर वाचणाराने निशब्द व्हावे नि प्रतिसाद सुचुच नये; किंवा या कवितेवर निदान सविस्तर निबंध लिहावा ईतका प्रशस्त प्रतिसाद असावा. सुंदर वगैरे सारख्या प्रतिक्रिया (माफ करा) पण फारच खुजा वाटतात.
कुणीतरी हिमालयाच्या उत्तुंग गिरीशिखराकडे पाहुन नुसते 'सुंदर' अशी शिळी प्रतिक्रिया दिली, किंवा लताच्या मुग्ध-स्निग्ध गळ्यातल्या सुरावटीला केवळ 'छान' असे म्हटले तर एखादा रसिक वैतागणार नाही का? माझी अशीच काहीशी स्थिती आहे.
आत्ताच भुषणच्या (मार्गस्थ उषेचा) २ अप्रतिम कविता वाचल्या. आणि या समुहावरील आत्यंतिक आणि फक्त दर्जेदारच लिहीणा-या या 'भावी शांताबाईं'ची कविता उघडली आणि जणु मखमली कागदावर सोनेरी रेखांनी कुणी अमृतमयी शब्दांची पाखर करून एखादा अत्युत्कृष्ट काव्यनमुना रेखाटलेला असावा, किंवा लिओनार्दोनं पुन्हा कबरीतुन बाहेर पडुन मोनालीसासाठी वापरलेल्या कुंचल्यानं एखादं जीवंत चित्र रेखाटावं.....तद्वत ही कविता वाटली.
वर लिहीलं ते फक्त प्रतिक्रियांविषयी...
आता थोडेसे कवितेविषयी:
"गर्जा जयजयकार" किंवा "उषःकाल होता होता"च्या दर्जाची ही अत्युत्तुंग कविता आहे. हो आहे, असा निर्णय देताना मला यत्किंचितही अडखळल्यासारखं वाटत नाही.
पहिल्या दोन ओळीत यमकाच्या अभावाने उत्कृष्ट शब्द आणि प्रभावी आशय असूनही तितकासा प्रभाव पडत नाही. पण कविता पुढे वाचाची एवढे निश्चित वाटून जाते.
आणि त्यापुढच्या ओळीत जो घावांचा श्रृंगार रेखाटला आहे तो काळजाचा ठाव घेतो. मृत्युसंगे ज्यांनी समागम केला त्यांचे घाव हा त्यांचा श्रृंगारच झाला नाही का!
आणि अशा घावांची आभूषणं भूषणानं अंगावर वागवीत या बलिदानवेड्यांच्या अंगाअंगार; अर्थात रोमारोमात, लढण्याचा; झुंजण्याचा जो अंगार पेटविलेला आहे तो खरोखरच अद्भुत आहे.
"चुकवीत किना-याच्या काळजाचा ठोका"
- अहाहा! तो सागर तर हेलावला असेलच...पण किना-याचेही काळिज हलले असेल; त्याचाही काळजाचा ठोका चुकला असेल.
तांडव, तुफान, विजा, घेऊन माथ्याशी,
ते भिडले जेव्हा, पिसाळल्या लाटांशी...
- यातील रौद्र केवळ अकल्पनीय आहे. त्या प्रतिमातुन जी सृष्टी निर्माण होते, ती अंगावर काटा आणणारी निश्चित आहे. दोन मिनिटे डोळे मिटून या ओळी पुनःपुन्हा म्हटल्या तर डोळ्यासमोर तो भयंकर वादळी रणसंग्राम उभा राहतो, आणि शरीर केवळ थरथरते.
पराभवातही लढले, जेव्हा अशी झुंज...
मी मैदान पहिले तेव्हा.......हरता हरता बहरलेले...!
- तीस-या कडव्यात या ओळी हरता हरता जिंकून जातात. पहिल्या दोन ओळी या जर एकेरी-दुहेरी धावा असतील; तर या ओळी एकदम दोन षटकार (कारण अजुन अधिक धावा क्रिकेटमध्ये नसतात) आहेत.
षटकार; छे! हे तर फटकारे आहेत. ज्यांनी जय-पराजयाची तमा न करता, परिणामांची भिती-क्षिती न बाळगता केवळ लढण्यासाठी म्हणुनच लढण्याचा हा संग्राम मांडला त्यांचे हे वर्णन. हरता-हरता त्यांनी बलिदानाची विजयपताका लावली. शत्रुही ज्या शौर्याने केवळ दिग्मूढ व्हावा, रणचंडी स्तंभित व्हावी, मृत्युही आवाक व्हावा असा तो पराक्रम या शब्दात साकारलाय.
शेवटच्या ओळी म्हणजे एखाद्या पिसाटलेल्या कविने फेकलेले शब्द-काव्यरत्न आहे. या कडव्याने कविता संपते त्यामुळे कविता एका वेगळ्याच उंचीवर जाते.
'मृत्युची नशा' या शब्दप्रयोगात त्या बेलगाम प्रवृत्ती प्रकर्षाने दिसून येते. मृत्युचे भय त्या वीरांना नव्हते याहुनही पुढे जाऊन त्यांना मृत्युची नशाच होती हे अधिक गहिरे आणि प्रभावी वाटते. 'सरफरोशी कि तमन्ना अब हमारे दिल में है'. ते युद्ध स्वतःसाठी नव्हतं, कुणाच्या स्वातंत्र्यासाठी नव्हतं, कुणाच्या हक्कांसाठी नव्हतं, कुणाला अन्यायातुन मुक्त करण्यासाठी नव्हतं; पापावरती पुण्यानं विजय मिळवण्यासाठी नव्हतं; विस्थापितांचं प्रस्थापितांविरूद्ध नव्हतं; तो लढा 'haves' आणि 'not haves' मधला नव्हता; त्या लढ्यातुन कुठलाही 'ism' किंवा कुठलीही 'निती' उभी करायची नव्हती किंवा कुठल्याही तत्वासाठी ते नव्हतं, धरतीचा भार कमी करण्यासाठी नव्हतं कि आदर्श जीवनपद्धती किंवा संस्कृतीरक्षणासाठी किंवा पुनर्स्थापनेसाठी नव्हतं.......
ते कदाचित युद्धच नव्हतं, लढाचं नव्हता.
एका क्षणानंतर या सर्व जाणीवा पुसून जाऊन मृत्युशी समागम करण्यासाठी केलेली ती मृत्युची नशा होती. त्यात मृत्युविषयी कटुता नव्हती; राग, द्वेष, मत्सर किंवा स्पर्धाही नव्हती. त्यांना चढलेला होता बलिदानाचा कैफ; सर्वस्व असे काही राहिले नव्हते, परंतु लौकिकार्थाने जे सर्वस्व होते त्या सर्वस्वावर पाणि सोडुन, मृत्युचे पाणिग्रहण करण्यासाठी निघाले होते ते अनाम वीर. 'मृत्युची नशा' यात असं फार मोठंसं काही लिहुन टाकलंय.
आणि त्याचमुळे त्यामुळे त्यांच्यासाठी मरण हाच दिव्य सोहळा झाला. पण हा सोहळाही ते जगले. मरताना, मरण्याचाच सोहळा जगणे ही केवढी अद्भुत, पण तरिही या अशा अनाम वीरांविषयीची केवढी वास्तवदर्शी, कल्पना आहे. म्हणजे कवि जी कल्पना करतेय ते खरेतर वास्तव आहे. असे वास्तव कि जे आपण केवळ कल्पनेतच विचार करू शकतो. पण असे केवळ कल्पनीय असे वास्तव जे जगले त्यांच्या मृत्युसोहळ्याच्या जगण्याविषयीची ही ओळ या संपुर्ण काव्याला केवळ झळाळीच देत नाही तर अतिशय उंचीवर घेऊन जाते. मोजक्या शब्दांमध्ये त्या झुंजीचा संपुर्ण ईतिहास जो आणला आहे तो केवळ अद्वितीय आहे.
"सरणावरही शहारल्या, जेव्हा पेटत्या ज्वाळा..."
या ओळी वारंवार शरीरावर शहारा निर्माण करतात. 'सागरा प्राण तळमळला' हे गीत वाचुन जर हेलावला नाही तर तो माणुस कसला. तद्वतच, या ओळींनी जर शरीरावर रोमांचांची फुलं फुलली नाहीत तर खरोखरच त्याच्या मनुष्यत्वाविषयी किंवा मनुष्यत्वाची जीवंतपणाविषयी शंका घ्यावी लागेल.
त्या थरथरणा-या ज्वाळाही शहारल्या असतील, नक्किच असतील. केवढे अद्भुत सामर्थ्य निर्माण केले या ओळींनी या काव्यात. क्षणभर शेषशय्येवर योगसमाधित असणा-या जगत्पालकाच्याही डोळ्यात काकणभर का होईना अश्रु तरळुन गेले असतील. त्या निर्जीव ज्वाळा, ज्या आजवर निर्विकार निर्दयतेने ज्या शरीरावर आप्तांनी निस्सिम प्रेम केले त्या शरीराच्या ओंडक्याला जाळुन टाकत असतील. परंतु या विभुतींच्या शरीराला जाळताना त्या ज्वाळाही हेलावल्या नसतील तर नवलच.
"मी आकाश पहिले तेव्हा.......जळता जळता उजळलेले...!"
ही सांगता बरेच काही सांगुन जाते. बलिदानाची परमोच्च पातळी ही कदाचित आध्यात्मिक स्थितप्रज्ञतेकडे जात असावी. त्या वीरांच्या शरीरांना जाळणा-या अग्निशिखांनी जळुन जळुन जाताना ते आकाश आत्म्याच्या तेजोवलयांनी उजळुन गेले असेल काय? कि त्या हुतात्म्यांच्या गगनोगमनाने त्या आकाशात त्यांची तेजस्वी आभा पसरली असेल! कि अग्निच्या ज्वाळातुन त्यांच्या तेजःपुंज आत्मतेजाचे कण संपुर्ण व्योमाला व्यापुन प्रकाशांकित करून टाकत असतील! कि त्यांच्या बलिदानाने ते आकाश दिपून गेले असेल!
असे अनेकविध अर्थ आणि आशय यातुन बाहेर पडतील. पण तरीही या अर्थ न लावता मनामध्ये भरून ठेवायच्या मनाला भारून टाकणा-या ओळी आहेत.
रचनेच्या दृष्टीने पाहिले तरी देखिल ही रचना एकदम वेगळी आणि unconventional दिसते. त्यातील शेवटच्या ओळी या संपुर्ण कडव्याचा परिणाम सांगणा-या आहेत. त्या चार ओळी जरी स्वतंत्रपणे वाचल्या तरी त्यातुन एक काव्य निर्माण होतं आणि या संपुर्ण काव्याचा आशय सांगितला जातो. हेच ते वेगळेपण.
खुप लिहीले आणि या काव्यापुढे शब्दप्रभा आणि शब्दसामर्थ्यही तोकडे पडते आहे, म्हणुन थांबतो. परंतु या काव्याने दिलेला अनुभव अशा अनेक काव्यांना जन्म घालेल अशी खात्री वाटते.
- सारंग भणगे.
No comments:
Post a Comment